સ્ત્રીની રજ ધાતુ અને પુરુષનું વીર્ય મળીને જન્મતાની સાથે જ મનુષ્યમાં અમુક દોષારોપણ થઇ જાય છે જે પ્રકૃતીવશ તથા યુગપ્રભાવથી કોઈ ને કોઈ રીતે ધીમે ધીમે પ્રબળ બનીને મનમાં વિકૃતિઓ આણે છે.  મનના આ વિકારોના પરિણામ રૂપ અવિવેક, ભ્રષ્ટાચાર, ગુનાખોરી, હિંસા વગેરે અસ્તિત્વમાં આવે છે. ત્યારે ખુબ મોડું થઇ ગયું હોય છે અને તેને નાથવા આકસ્મિક રીતે યુદ્ધના ધોરણે કડક પગલાં લેવા અનિવાર્ય થઇ જાય છે જે આસપાસનું પણ નુકશાન કર્યા વગર રહેતા નથી. આનો એક માત્ર નિર્દોષ અને રામબાણ ઉપાય છે: સંસ્કાર

સુસંસ્કારી મનુષ્યો જલ્દી થી ખોટું આચરણ નથી કરતા હોતા કારણ એમનો અન્તરાત્મા ડંખતો હોય છે. પણ એને માટે આત્માનું પુષ્ટ હોવું અતિઆવશ્યક છે. અહીં જ આપણા સંસ્કારો મહત્વનો ભાગ ભજવી જાય છે. જીવનના પ્રત્યેક નવા તબક્કામાં પ્રવેશ કરતી સમયે વિધિસર સંસ્કાર રેડવાથી ન કે માત્ર માનસીક અશુધ્ધિઓ જતી રહે છે પણ આત્મા પણ પુષ્ટ થાય છે. અને મનુષ્ય ધાર્મિકતાના અનુભવ સહીત આધ્યાત્મિકતા તરફ ઉન્મુખ થાય છે. આમ થવાથી તે રોજના ક્રિયા-કલાપ પ્રત્યે અત્યાધિક સચેત રહેછે. અને નાના મોટા દોષ અથવા પાપકર્મો થી સ્વત: બચી જાય છે. આમ સંસ્કારોની યોજના અતિશય બુદ્ધીમતાથી કરવામાં આવેલી છે.

સંસ્કારથી વિભૂષિત મનુષ્યનું સમાજમાં મૂલ્ય અને સમ્માન વધે છે.

આગળ નવા નવા સંસ્કારો રેડવાથી ગુનાધાનમાં વૃદ્ધિ થઇ દિવ્યજ્ઞાન મેળવવા સુપાત્ર બને છે.

પ્રત્યેક માં-બાપની ફરજ છે કે સમાજને સુસંસ્કારી ચરિત્રવાન માનવ આપે.

આપણી ભારતીય સંસ્કૃતિમાં કુલ અઢાર સંસ્કારો રહેલા છે. આમ તો ષોડસંસ્કાર (16 સંસ્કાર) જ છે કારણકે “વાનપ્રસ્થાશ્રમ” અને “સંન્યાસાશ્રમ” ના સંસ્કાર સંન્યાસી અને ગાદીપતિ રાજા પ્રમાણે વધઘટ છે.